Viêm đại tràng là gì? nguyên nhân gây viêm đại tràng và cách điều trị

Viêm đại tràng là một trong những bệnh lý tiêu hóa phổ biến nhất hiện nay, gây ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và chất lượng cuộc sống của người mắc. Bệnh thường tiến triển âm thầm, dễ tái phát nếu không được chẩn đoán và điều trị đúng cách. Để hiểu rõ hơn về nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị cũng như phòng ngừa hiệu quả, hãy cùng phòng khám nội soi Dr.Giang tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

1. Viêm đại tràng là gì? Có nguy hiểm không?

Viêm đại tràng là tình trạng niêm mạc ruột già (đại tràng) bị viêm, có thể kèm theo loét, phù nề hoặc tổn thương khác, gây rối loạn chức năng tiêu hóa. Bệnh có thể xảy ra ở dạng cấp tính, xuất hiện đột ngột và gây khó chịu ngay lập tức hoặc mạn tính kéo dài, dễ tái phát và làm niêm mạc ruột bị tổn thương lâu dài.

Viêm đại tràng không chỉ gây đau bụng, tiêu chảy, chướng hơi mà nếu để lâu có thể dẫn tới xuất huyết, thủng ruột, giãn hoặc hẹp lòng ruột và tăng nguy cơ ung thư hóa.

Theo TS.BS Đỗ Anh Giang – phòng khám nội soi tiêu hóa Dr.Giang cho biết: “Chỉ có nội soi đại tràng mới chẩn đoán chính xác mức độ viêm và loại bệnh để xây dựng phác đồ điều trị phù hợp, hạn chế biến chứng.”

Viêm đại tràng là tình trạng viêm nhiễm gây tổn thương phần niêm mạc đại tràng

2. Nguyên nhân gây viêm đại tràng 

Viêm đại tràng thường xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm thức ăn nhiễm khuẩn, ký sinh trùng, chế độ ăn uống không lành mạnh, stress kéo dài, môi trường sống và các bệnh lý nền như Crohn hay lao ruột.

• Nhiễm khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng: Thức ăn, nước uống hoặc tiếp xúc với nguồn bệnh khiến niêm mạc viêm cấp tính, gây tiêu chảy, đau bụng.
• Rối loạn miễn dịch: Hệ miễn dịch tấn công nhầm các tế bào niêm mạc, dẫn đến viêm mạn tính.
• Chế độ ăn uống và vệ sinh: Ăn nhiều đồ cay nóng, rượu bia hoặc thực phẩm không đảm bảo vệ sinh làm tăng nguy cơ viêm.
• Tác dụng phụ thuốc: Dùng lâu dài thuốc kháng viêm không steroid có thể tổn thương niêm mạc ruột.
• Dị ứng hoặc ngộ độc thực phẩm: Cơ địa nhạy cảm hoặc ăn thực phẩm độc hại dễ bị viêm đại tràng.
• Bệnh lý nền: Crohn hoặc viêm đại tràng giả mạc do Clostridium difficile làm tổn thương niêm mạc nghiêm trọng.
• Môi trường sống ô nhiễm: Ô nhiễm không khí, nước hoặc môi trường đô thị/khu công nghiệp làm tăng nguy cơ viêm đại tràng.

Tại phòng khám Dr.Giang, c. H.A ( 35 tuổi – Hà Nội) chia sẻ: “Tôi thường xuyên bị đau bụng và tiêu chảy, không biết nguyên nhân do đâu. Sau khi được Bác sĩ Giang nội soi và chẩn đoán viêm loét đại tràng sigma, tôi nhận được phác đồ điều trị rõ ràng, hướng dẫn chế độ ăn uống và men vi sinh phù hợp. Sau vài tuần tuân thủ, các triệu chứng giảm hẳn, tôi cảm thấy khỏe hơn và yên tâm hơn về sức khỏe của mình.”

Có nhiều nguyên nhân dẫn tới viêm đại tràng

3. Triệu chứng điển hình và cách phân biệt với rối loạn tiêu hóa

Các triệu chứng điển hình của viêm đại tràng gồm đau bụng âm ỉ hoặc từng cơn, đi ngoài nhiều lần kèm phân lỏng, nhầy hoặc có máu, đầy hơi – chướng bụng và các biểu hiện toàn thân.

• Đau bụng: Xuất hiện âm ỉ hoặc từng cơn, thường rõ hơn sau khi ăn, phản ánh tình trạng viêm và tổn thương niêm mạc đại tràng. Đau kéo dài hoặc dữ dội có thể cảnh báo viêm nặng hơn.
• Rối loạn đại tiện: Bệnh nhân đi ngoài nhiều lần trong ngày, phân lỏng kèm nhầy hoặc máu. Đây là dấu hiệu quan trọng giúp phân biệt viêm đại tràng với các rối loạn tiêu hóa chức năng.
• Đầy hơi, chướng bụng, mót rặn: Viêm niêm mạc làm rối loạn nhu động ruột, tăng khí trong đại tràng, gây khó chịu kéo dài và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
• Triệu chứng toàn thân: Bao gồm mệt mỏi, suy nhược, sụt cân không rõ nguyên nhân, chán ăn, sốt nhẹ, tim đập nhanh, căng thẳng và đôi khi kèm đau khớp hoặc viêm khớp liên quan đến bệnh.

Đau bụng, đầy hơi khó tiêu là dấu hiệu viêm đại tràng dễ nhận biết

4. Viêm đại tràng có chữa khỏi được không? Các phương pháp hiện nay

Viêm đại tràng có thể kiểm soát và phục hồi tốt, nhưng rất khó để chữa khỏi hoàn toàn nếu bệnh đã chuyển sang giai đoạn mạn tính. Hiện nay, các phương pháp điều trị viêm đại tràng phổ biến gồm: dùng thuốc Tây y, sử dụng thảo dược Đông y, điều chỉnh lối sống và nội soi can thiệp.

Dùng thuốc theo chỉ định bác sĩ

Các loại thuốc Tây y thường dùng gồm: thuốc kháng viêm (Mesalazine, Sulfasalazine, Budesonide), thuốc chống co thắt (Hyoscine butylbromide, Mebeverine), thuốc cầm tiêu chảy hoặc bổ sung điện giải (Loperamide, ORS).

Ưu điểm:

• Kiểm soát triệu chứng nhanh chóng, giảm đau, giảm tiêu chảy và khó chịu.
• Giúp cải thiện tổn thương niêm mạc đại tràng trong giai đoạn viêm cấp.
• Dễ sử dụng, liều lượng và thời gian điều trị rõ ràng theo chỉ định bác sĩ.

Nhược điểm:

• Không điều trị dứt điểm nguyên nhân, bệnh có thể tái phát nếu ngưng thuốc.
• Có thể gây tác dụng phụ nếu dùng lâu dài, như rối loạn tiêu hóa, dị ứng, hoặc ảnh hưởng gan/thận với một số thuốc.
• Cần tuân thủ nghiêm ngặt liều lượng và chỉ định của bác sĩ, không tự ý dùng.

Dùng thuốc kháng sinh, kháng viêm điều trị viêm đại tràng

Sử dụng Đông y – thảo dược:

Điều trị viêm đại tràng bằng Đông y và thảo dược là hướng an toàn, bền vững, phù hợp với người bệnh mạn tính hoặc hay tái phát. Phương pháp này giúp làm lành niêm mạc, cân bằng tiêu hóa và tăng sức đề kháng, từ đó giảm viêm và ổn định đại tràng lâu dài.

Một số bài thuốc và sản phẩm hỗ trợ phổ biến hiện nay gồm:

• Tràng Phục Linh, Đại Tràng Tâm Bình, Colon Support: chứa các thảo dược như bạch truật, hoàng liên, cam thảo, mộc hương… có tác dụng kháng viêm, giảm co thắt, cầm tiêu chảy và giảm đau bụng.
• Tinh bột nghệ kết hợp mật ong: hỗ trợ kháng khuẩn, làm dịu niêm mạc, kích thích tái tạo mô tổn thương, giúp tiêu hóa dễ dàng và giảm đầy hơi, chướng bụng.
• Một số bài thuốc Đông y cổ truyền: Bạch truật phục linh thang hay Hoàng liên giải độc thang cũng được điều chỉnh phù hợp từng thể bệnh (thể thấp nhiệt, tỳ hư, hàn thấp…) dưới sự chỉ định của thầy thuốc.

Ưu điểm:

• Thành phần tự nhiên, an toàn khi sử dụng lâu dài, ít gây tác dụng phụ.
• Giúp ổn định niêm mạc ruột, điều hòa nhu động đại tràng, cải thiện sức đề kháng tổng thể.
• Hỗ trợ giảm triệu chứng tái phát như đau bụng, tiêu chảy, đầy hơi.

Nhược điểm:

• Tác dụng chậm, cần thời gian để cơ thể hấp thu và điều chỉnh.
• Hiệu quả phụ thuộc cơ địa, mức độ tổn thương và khả năng đáp ứng của từng người.
• Đòi hỏi sự kiên trì sử dụng tối thiểu 2–3 tháng, kết hợp chế độ ăn uống và sinh hoạt khoa học để đạt kết quả tối ưu.

Dùng các loại thảo dược tự nhiên để trị viêm đại tràng

Thay đổi và điều chỉnh lối sống

Thay đổi lối sống là nền tảng quan trọng nhất giúp người bị viêm đại tràng duy trì ổn định và ngăn tái phát. Dù dùng thuốc hay thảo dược hiệu quả đến đâu, nếu không điều chỉnh chế độ ăn và sinh hoạt thì bệnh vẫn dễ trở lại.

Nguyên tắc chung:

• Ăn uống khoa học: Luôn ăn chín, uống sôi; ưu tiên món mềm, dễ tiêu, ít dầu mỡ; chia nhỏ bữa ăn trong ngày để giảm áp lực lên đại tràng. Hạn chế thực phẩm cay, chua, sống, đồ chiên rán, rượu bia và nước có gas.
• Bổ sung chất xơ hòa tan: Như chuối chín, khoai lang, yến mạch, rau củ hấp ,.. giúp làm dịu niêm mạc và cải thiện tiêu hóa.
• Giữ tinh thần thoải mái: stress là yếu tố làm tăng co thắt và kích thích viêm ruột, vì thế người bệnh nên ngủ đúng giờ, vận động nhẹ nhàng (đi bộ, yoga, thiền) để cải thiện tuần hoàn và ổn định thần kinh ruột.
• Hạn chế lạm dụng thuốc Tây: Đặc biệt là kháng sinh và thuốc giảm đau NSAID, vì dễ gây kích ứng và tổn thương niêm mạc đại tràng.

Tập yoga để hạn chế stress giúp giảm triệu chứng viêm đại tràng

Nội soi can thiệp điều trị:

Nội soi can thiệp giúp điều trị trực tiếp một số tổn thương trong đại tràng. Thông qua ống nội soi, bác sĩ có thể cắt bỏ polyp, xử lý ổ loét, cầm máu vết chảy hoặc lấy mẫu sinh thiết nếu nghi ngờ tổn thương ác tính.

Ưu điểm:

• Chẩn đoán và điều trị đồng thời, giúp rút ngắn thời gian điều trị.
• Giảm nguy cơ biến chứng, ngăn ngừa xuất huyết, thủng ruột hoặc tiến triển thành ung thư.
• Ít xâm lấn, hồi phục nhanh, người bệnh có thể về trong ngày nếu không có bất thường.

Phương pháp này thường được chỉ định cho trường hợp viêm đại tràng có biến chứng khu trú, polyp, chảy máu hoặc nghi ngờ tổn thương tiền ung thư, nhằm xử lý sớm và hạn chế phẫu thuật mở.

Nội soi để khám và trị viêm đại tràng hiệu quả, an toàn

5. Biến chứng nếu không điều trị kịp thời viêm đại tràng

Viêm đại tràng nếu không được điều trị kịp thời có thể gây xuất huyết tiêu hóa, thủng đại tràng, ung thư đại – trực tràng, thậm chí tử vong. Vì vậy, người bệnh cần nội soi và điều trị sớm để tránh những hậu quả nguy hiểm này.

• Xuất huyết tiêu hóa: Do ổ viêm loét làm vỡ mạch máu trong đại tràng, khiến người bệnh đi ngoài ra máu đỏ tươi hoặc đen sẫm, dễ dẫn đến thiếu máu, choáng, thậm chí nguy hiểm tính mạng nếu chậm xử lý.
• Thủng đại tràng: Vết loét ăn sâu qua thành ruột gây thủng và viêm phúc mạc cấp, biểu hiện đau bụng dữ dội, sốt, bụng cứng, bắt buộc phải phẫu thuật khẩn cấp.
• Ung thư đại – trực tràng: tình trạng viêm mạn tính kéo dài nhiều năm khiến tế bào niêm mạc biến đổi ác tính, hình thành khối u. Đây là biến chứng nguy hiểm nhất, đe dọa tính mạng nếu phát hiện muộn.

Viêm đại tràng gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe

6. Cách phòng ngừa và kiểm soát viêm đại tràng hiệu quả

Để phòng ngừa và kiểm soát viêm đại tràng hiệu quả, người bệnh cần ăn uống đúng cách, sinh hoạt điều độ, hạn chế thuốc bừa bãi và nội soi định kỳ. Đây là bốn yếu tố quyết định giúp đại tràng ổn định lâu dài, ngăn tái phát.

• Ăn uống khoa học: Luôn ăn chín, uống sôi, tránh thực phẩm tanh sống, cay nóng, rượu bia, nước có gas vì dễ kích thích niêm mạc ruột. Ưu tiên món mềm, dễ tiêu, giàu chất xơ hòa tan như khoai lang, chuối chín, rau củ hấp hoặc yến mạch để hỗ trợ tiêu hóa và bảo vệ niêm mạc đại tràng.
• Sinh hoạt điều độ: Ngủ đủ giấc, tránh thức khuya, giảm stress vì căng thẳng khiến đại tràng co thắt mạnh, gây đau bụng và rối loạn tiêu hóa. Nên tập luyện nhẹ mỗi ngày như đi bộ, yoga hoặc thiền để tăng tuần hoàn và cải thiện hoạt động tiêu hóa.
• Hạn chế lạm dụng thuốc: Không tự ý dùng kháng sinh hoặc thuốc giảm đau vì có thể phá vỡ hệ vi sinh đường ruột và làm niêm mạc bị tổn thương. Chỉ dùng thuốc khi có hướng dẫn của bác sĩ.
• Nội soi định kỳ: Thực hiện ít nhất 1 lần/năm, đặc biệt với người từng bị viêm đại tràng hoặc có triệu chứng tái phát. Nội soi giúp phát hiện sớm ổ viêm, polyp hoặc dấu hiệu ung thư hóa, từ đó điều trị kịp thời.

Chế độ ăn uống khoa học, ưu tiên thực phẩm mềm, dễ tiêu hóa

7. Điều trị viêm đại tràng ở đâu tốt? Vì sao nên chọn bác sĩ Giang

Việc lựa chọn địa chỉ uy tín và bác sĩ có chuyên môn sâu về tiêu hóa là yếu tố then chốt giúp chẩn đoán chính xác và kiểm soát bệnh viêm đại tràng hiệu quả. Trong đó, phòng khám nội soi Dr.Giang – do TS.BS Đỗ Anh Giang, nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Tiêu hóa – Gan mật Bệnh viện Bạch Mai trực tiếp thăm khám, là một trong những cơ sở điều trị viêm đại tràng uy tín hàng đầu tại Hà Nội. 

Với kinh nghiệm hơn 20 năm trong lĩnh vực nội soi và điều trị bệnh tiêu hóa – gan mật, bác sĩ Giang được hàng nghìn bệnh nhân tin tưởng nhờ phác đồ cá nhân hóa và hệ thống thiết bị nội soi hiện đại giúp phát hiện, điều trị triệt để các tổn thương đại tràng.

Ưu điểm khi điều trị tại phòng khám nội soi Dr.Giang:

• Kinh nghiệm chuyên sâu: TS.BS Đỗ Anh Giang có nền tảng chuyên môn vững vàng, từng phụ trách chuyên môn tại Bệnh viện Bạch Mai và trực tiếp điều trị hàng nghìn ca viêm đại tràng, polyp, xuất huyết tiêu hóa thành công.
• Công nghệ nội soi hiện đại: Trang bị máy FujiFilm VP-7000 và AI EX1 cho hình ảnh 4K sắc nét, hỗ trợ nhuộm màu điện tử giúp phát hiện sớm tổn thương nhỏ nhất ở niêm mạc đại tràng.
• Phác đồ điều trị cá nhân hóa: Mỗi bệnh nhân được bác sĩ Giang trực tiếp thăm khám, xác định nguyên nhân cụ thể và lên phác đồ phù hợp – kết hợp thuốc, chế độ ăn và tái khám định kỳ.
• Hiệu quả thực tế: Nhiều bệnh nhân cải thiện rõ rệt các triệu chứng như đau bụng, rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy hoặc táo bón kéo dài; chức năng ruột ổn định sau điều trị và hạn chế tối đa tái phát.

Liên hệ đặt lịch nội soi cùng TS.BS Đỗ Anh Giang để được chẩn đoán chính xác, phát hiện sớm tổn thương và điều trị viêm đại tràng tận gốc.

Bác sĩ Giang trực tiếp điều trị viêm đại tràng cho bệnh nhân

8. FAQ – câu hỏi thường gặp về viêm đại tràng

Viêm đại tràng có lây không?

Viêm đại tràng không lây qua tiếp xúc thông thường vì đây chủ yếu là bệnh viêm niêm mạc đại tràng do rối loạn miễn dịch, ăn uống hoặc nhiễm khuẩn tại chỗ. Tuy nhiên, nếu nguyên nhân do vi khuẩn, ký sinh trùng (như E.coli, Amoeba histolytica), người bệnh vẫn có thể lây qua đường tiêu hóa nếu không rửa tay, ăn uống chung bát đũa hoặc vệ sinh kém.

Tại sao viêm đại tràng hay tái phát sau ăn rau sống?

Viêm đại tràng hay tái phát sau ăn rau sống vì rau sống dễ nhiễm vi khuẩn, trứng giun, ký sinh trùng hoặc hóa chất tồn dư, kích thích niêm mạc ruột đang tổn thương, khiến bệnh tái phát. Ngoài ra, chất xơ không hòa tan trong rau sống có thể gây cọ xát, làm tăng đau bụng, tiêu chảy, đầy hơi ở người đang viêm đại tràng. Vì vậy, nên ăn rau luộc, hấp chín thay thế.

Khi nào cần nội soi cấp cứu?

Cần nội soi ngay khi có các dấu hiệu nghi ngờ biến chứng nặng: đau bụng dữ dội, đi ngoài ra máu nhiều, sốt cao, bụng chướng căng hoặc nghi thủng ruột. Nội soi cấp cứu giúp xác định nguyên nhân chảy máu, đánh giá mức độ viêm loét và xử trí kịp thời tránh biến chứng nguy hiểm như thủng hoặc xuất huyết tiêu hóa.

Viêm đại tràng có chữa dứt điểm được không?

Viêm đại tràng hoàn toàn có thể kiểm soát và phục hồi tốt nếu điều trị đúng nguyên nhân và thay đổi lối sống hợp lý. Tuy nhiên, bệnh dễ tái phát nếu bỏ dở thuốc, ăn uống thất thường hoặc lạm dụng kháng sinh. Việc kiên trì điều trị, nội soi định kỳ và duy trì chế độ sinh hoạt khoa học là chìa khóa giúp ổn định lâu dài.

Viêm đại tràng là bệnh lý mạn tính nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách. Người bệnh cần tuân thủ phác đồ của bác sĩ, duy trì chế độ ăn uống – sinh hoạt lành mạnh và nội soi định kỳ để theo dõi tiến triển bệnh. Việc lựa chọn cơ sở chuyên khoa tiêu hóa uy tín, như phòng khám nội soi Dr.Giang, sẽ giúp phát hiện sớm tổn thương và điều trị hiệu quả, giảm tái phát lâu dài, hướng tới một hệ tiêu hóa khỏe mạnh và ổn định.