Cần làm gì trước khi nội soi trực tràng? có cần phải nhịn ăn không

Chào Minh, 

Trước khi nội soi trực tràng, cần làm sạch ruột bằng thuốc xổ theo hướng dẫn bác sĩ, nhịn ăn 6–8 giờ, tránh thực phẩm nhiều xơ hoặc đồ uống có màu, ngừng thuốc chống đông và thông báo bệnh lý nền cho bác sĩ để đảm bảo an toàn khi thực hiện.

1. Vì sao phải chuẩn bị kỹ trước khi nội soi trực tràng?

Cần chuẩn bị kỹ trước khi nội soi trực tràng để đảm bảo bác sĩ quan sát rõ niêm mạc ruột, phát hiện chính xác tổn thương và giúp quá trình soi an toàn, ít khó chịu. Nếu trực tràng không sạch, hình ảnh sẽ bị mờ, dễ bỏ sót polyp hoặc viêm loét, thậm chí phải làm lại thủ thuật.

Việc chuẩn bị kỹ mang lại nhiều lợi ích:

• Giúp hình ảnh quan sát rõ ràng, không bị che khuất bởi phân hay cặn thức ăn.
• Tăng độ chính xác của kết quả, phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như polyp hoặc viêm niêm mạc.
• Giúp quá trình nội soi diễn ra thuận lợi hơn, rút ngắn thời gian thực hiện và giảm cảm giác khó chịu.
• Giảm nguy cơ biến chứng, đảm bảo các thao tác như sinh thiết hoặc cắt polyp được thực hiện an toàn.

2. Chế độ ăn uống và sinh hoạt trước khi nội soi trực tràng

Trước khi nội soi trực tràng, người bệnh cần nhịn ăn ít nhất 6–8 giờ và chỉ uống nước lọc trước 2-3 tiếng để ruột sạch, giúp bác sĩ quan sát rõ niêm mạc, chẩn đoán chính xác và hạn chế biến chứng trong quá trình soi.

Việc tuân thủ chế độ ăn uống và sinh hoạt đúng thời điểm giúp loại bỏ cặn bã, ngăn hình ảnh bị che khuất và giảm cảm giác đầy bụng, buồn nôn trong quá trình nội soi. 

1–3 ngày trước nội soi:

• Ăn thức ăn mềm, dễ tiêu như cháo, súp, mì; tránh rau xanh, trái cây có hạt và thịt đỏ vì khó tiêu, dễ sót trong ruột.
• Uống nhiều nước lọc để hỗ trợ làm sạch đường ruột.
• Tránh thực phẩm hoặc đồ uống có màu đỏ, tím, đen (củ dền, gấc, nước ngọt màu) vì dễ khiến hình ảnh nội soi bị nhầm với máu.

6–8 giờ trước khi nội soi:

• Ngưng ăn hoàn toàn, chỉ được uống nước lọc nếu khát.
• Không dùng sữa, cà phê, nước ép, rượu bia hoặc hút thuốc, vì những chất này có thể kích thích tiêu hóa, làm tăng tiết dịch dạ dày.
• Không nhai kẹo cao su hay ngậm kẹo, tránh gây co bóp ruột hoặc nôn ói trong quá trình soi.

Trước 2–3 giờ khi nội soi:

• Ngừng uống nước, đi vệ sinh để đảm bảo ruột hoàn toàn trống.
• Mặc quần áo rộng, thoải mái, tránh thắt lưng chặt hoặc trang sức cồng kềnh.

Không nên ăn uống trước 2-4 giờ khi nội soi trực tràng

3. Chuẩn bị y tế bắt buộc trước khi nội soi

Trước khi nội soi trực tràng, người bệnh cần thông báo đầy đủ tình trạng sức khỏe, thuốc đang sử dụng và thực hiện làm sạch ruột theo đúng hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo an toàn và kết quả chính xác.

Thông báo cho bác sĩ:

Cung cấp thông tin sức khỏe đầy đủ giúp bác sĩ đánh giá nguy cơ và điều chỉnh thuốc, liều lượng gây mê hoặc thời gian soi phù hợp.

• Báo tiền sử bệnh lý: tim mạch, tiểu đường, hen phế quản, rối loạn đông máu, bệnh gan hoặc thận.
• Khai báo thuốc đang dùng: Aspirin, thuốc chống đông, insulin, thuốc hạ áp, vitamin E, omega-3… vì có thể ảnh hưởng đến quá trình chảy máu hoặc huyết áp khi soi.
• Phụ nữ mang thai hoặc đang đang trong kỳ kinh, nên thông báo để bác sĩ dời lịch hoặc chọn phương án phù hợp.

Làm sạch ruột theo hướng dẫn

Làm sạch ruột trước khi nội soi là bước bắt buộc để bác sĩ quan sát rõ niêm mạc và đảm bảo kết quả chính xác. Người bệnh cần dùng thuốc xổ hoặc dung dịch làm sạch (như Fortrans, Fleet Phospho-soda…) theo đúng hướng dẫn, chia làm 2 lần uống: buổi tối hôm trước và sáng ngày soi, cho đến khi nước thải trong hoàn toàn.

Lần 1: Buổi tối trước ngày soi:

Pha 2 gói Fortrans (hoặc theo hướng dẫn bác sĩ) với 2 lít nước lọc. Khuấy đều cho tan hoàn toàn, sau đó uống từ từ trong 2–3 giờ, chia nhỏ thành từng ly, mỗi ly cách nhau vài phút. Nếu cảm thấy khó chịu, có thể uống xen kẽ với nước lọc hoặc nước đường nhạt để giảm vị khó uống.

Lần 2: Sáng ngày nội soi:

Tiếp tục pha 1–2 gói còn lại với 1–2 lít nước lọc. Uống trước giờ soi 3–4 tiếng, tốc độ tương tự như lần đầu. Khi đi tiểu ra nước trong, không còn cặn, nghĩa là ruột đã được làm sạch đạt yêu cầu.

Lưu ý khi làm sạch ruột

• Nên ở gần nhà vệ sinh, vì sau khi uống dung dịch, người bệnh sẽ đi tiêu liên tục trong vài giờ.
• Không ăn bất kỳ loại thức ăn nào sau khi bắt đầu uống thuốc xổ.
• Nếu buồn nôn, có thể tạm ngưng 5–10 phút rồi uống tiếp.
• Nếu sau khi uống mà nước thải vẫn còn đục hoặc có cặn, cần báo lại cho bác sĩ.  Đây là nguyên nhân phổ biến khiến kết quả nội soi bị sai lệch.

Uống thuốc làm sạch ruột theo đúng chỉ định bác sĩ

4. Nếu đã lỡ ăn trước khi nội soi thì sao?

Nếu lỡ ăn trước khi nội soi trực tràng, đặc biệt trong 6–8 giờ trước thủ thuật, người bệnh không nên tiến hành nội soi ngay vì có thể làm sai lệch kết quả và tăng nguy cơ trào ngược khi gây mê.

Rủi ro khi ăn trước nội soi trực tràng

• Cản trở tầm nhìn: Thức ăn hoặc cặn bã trong ruột khiến bác sĩ không quan sát rõ niêm mạc, dễ bỏ sót tổn thương như polyp hay viêm loét.
• Sai lệch kết quả: Màu thực phẩm (đỏ, tím, đen) có thể bị nhầm với máu, gây chẩn đoán sai.
• Nguy cơ biến chứng: Nếu nội soi gây mê, việc ăn trước có thể dẫn đến trào ngược, hít sặc dịch vào phổi, rất nguy hiểm.

Cách xử lý

• Báo ngay cho bác sĩ: Hãy thông tin rõ bạn đã ăn món gì, vào thời điểm nào. Để bác sĩ đánh giá thức ăn đã tiêu hóa đến đâu và có thể ảnh hưởng đến tầm nhìn trong quá trình nội soi hay không.
• Hoãn nội soi: Thông thường bác sĩ sẽ dời lịch 1–2 ngày để bạn có thời gian làm sạch ruột lại.

Cần thông báo cho bác sĩ ngay nếu đã ăn uống trước nội soi trực tràng

5. Những điều cần tránh tuyệt đối trước nội soi

Trước khi nội soi, bạn tuyệt đối không được: tự dùng thuốc xổ, ăn đồ nhiều xơ hoặc có màu, uống rượu – cà phê – nước có gas, tự ý dùng thuốc chống đông mà không báo bác sĩ, hay đi nội soi khi đang sốt, tiêu chảy, có vết thương vùng hậu môn.

• Không tự dùng thuốc xổ khác hướng dẫn: Mỗi loại thuốc có liều và thời điểm dùng khác nhau. Việc tự ý đổi thuốc có thể gây rối loạn điện giải, mất nước hoặc không làm sạch đủ ruột.
• Tránh ăn đồ có màu hoặc nhiều xơ trong 24 giờ trước soi: Thực phẩm như rau xanh, hạt, nước ép trái cây màu đỏ dễ để lại cặn, làm che khuất niêm mạc ruột, khiến kết quả nội soi sai lệch.
• Không dùng rượu, cà phê, nước ngọt có gas: Các loại đồ uống này kích thích nhu động ruột, gây đầy hơi, cản trở việc quan sát khi soi.
• Báo bác sĩ nếu đang dùng thuốc chống đông, aspirin: Những thuốc này làm tăng nguy cơ chảy máu khi sinh thiết hoặc cắt polyp, cần được ngừng trước nội soi theo chỉ định bác sĩ.
• Không nội soi khi đang sốt, tiêu chảy, hoặc có vết thương vùng hậu môn: Đây là chống chỉ định tạm thời, vì cơ thể đang yếu hoặc vùng hậu môn bị tổn thương sẽ tăng nguy cơ nhiễm trùng, biến chứng trong khi soi.

Cần thông báo với bác sĩ tình trạng bệnh lý trước nội soi

6. Khi nào nên có người thân đi cùng để nội soi trực tràng?

Nên có người thân đi cùng nếu bạn nội soi có gây mê hoặc tiền mê, vì sau thủ thuật có thể mệt, choáng nhẹ và không nên tự di chuyển hay làm việc ngay.

• Hỗ trợ di chuyển: Thuốc mê hoặc tiền mê khiến bạn chưa tỉnh táo, người thân giúp đi lại và về nhà an toàn
• Hỗ trợ tâm lý: Giảm lo lắng trước và sau nội soi, tạo cảm giác yên tâm.
• Ghi nhớ hướng dẫn bác sĩ: Người thân giúp lưu lại kết quả ban đầu và nhắc nhở các chỉ dẫn chăm sóc sau thủ thuật.

Cần tuân thủ đầy đủ hướng dẫn của bác sĩ trước khi nội soi trực tràng bao gồm chế độ ăn uống, nhịn ăn đúng giờ, làm sạch ruột và thông báo tiền sử bệnh, thuốc đang dùng. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng giúp thủ thuật diễn ra an toàn, giảm đau và khó chịu, đồng thời đảm bảo kết quả chính xác, tránh bỏ sót tổn thương hoặc phải làm lại nội soi.