Khi nào thì cần nội soi đại tràng ? 3 trường hợp cần nội soi gấp

Chào Nam, 

Cần nội soi đại tràng khi có triệu chứng tiêu hóa kéo dài hoặc bất thường như đau bụng âm ỉ hoặc quặn từng cơn, đi ngoài ra máu hoặc phân đen, rối loạn đại tiện kéo dài, chướng bụng, ợ hơi, sụt cân bất thường hoặc thiếu máu không rõ nguyên nhân. Ngoài ra, khi có tiền sử gia đình ung thư đại tràng, polyp, viêm đại tràng mạn hoặc người trên 40 – 50 tuổi cần tầm soát định kỳ. 

Cần nội soi đại tràng khi có triệu chứng bất thường tiêu hóa gây đau bụng, táo bón …

1.Các trường hợp cần nội soi đại tràng:

Nội soi đại tràng cần thực hiện khi có triệu chứng tiêu hóa kéo dài, không đáp ứng điều trị, hoặc khi người bệnh có yếu tố nguy cơ ung thư đại tràng. Cụ thể:

Khi có triệu chứng bất thường kéo dài:

• Rối loạn tiêu hóa mạn tính: Đi ngoài phân lỏng, táo bón kéo dài hơn 2 tuần cho thấy chức năng đại tràng bị rối loạn, cần kiểm tra để phát hiện nguyên nhân.
• Đau bụng âm ỉ hoặc quặn từng cơn, đặc biệt vùng bụng dưới: Là dấu hiệu cảnh báo các tổn thương niêm mạc hoặc co thắt bất thường.
• Đi ngoài ra máu, phân đen hoặc lẫn nhầy: Có thể liên quan đến viêm, loét hoặc polyp, nếu không soi kịp thời có thể tiến triển thành ung thư.
• Đầy hơi, chướng bụng, ăn kém tiêu, sụt cân, thiếu máu kéo dài: Những dấu hiệu này cho thấy đại tràng hoặc hệ tiêu hóa đang gặp vấn đề nghiêm trọng cần đánh giá chính xác bằng nội soi.

Khi điều trị rối loạn tiêu hóa lâu nhưng không khỏi:

• Nếu đã thay đổi chế độ ăn, dùng thuốc hoặc điều chỉnh lối sống mà triệu chứng vẫn tái phát: Khả năng tồn tại bệnh lý nền nghiêm trọng cần nội soi để xác định chính xác.
• Triệu chứng đau tăng dần hoặc đi ngoài thất thường: Dấu hiệu cảnh báo cần kiểm tra.

Khi có yếu tố nguy cơ cao

• Tiền sử gia đình: Người có người thân  trực hệ (bố, mẹ, anh, chị em) mắc ung thư đại tràng hoặc polyp có nguy cơ cao hơn.
• Tuổi tác: Người từ 40 – 45  tuổi trở lên, đặc biệt nam giới, có nguy cơ mắc ung thư đại tràng cao hơn.
• Bệnh lý: Mắc các bệnh viêm đại tràng mạn tính như Crohn.
• Lối sống và thói quen sinh hoạt không lành mạnh: Ít vận động, ăn ít chất xơ, nhiều thịt đỏ, hút thuốc, uống rượu bia, béo phì đều làm tăng nguy cơ tổn thương đại tràng.

Đau bụng âm ỉ, đau thắt quặn lại

2. Dấu hiệu nào là bất thường cần nội soi đại tràng ngay?

Nội soi đại tràng nên thực hiện ngay khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường như đi ngoài ra máu tươi hoặc phân đen, đau bụng dai dẳng, rối loạn tiêu hóa kéo dài, sụt cân, mệt mỏi, thiếu máu, chướng bụng hoặc đầy hơi liên tục.

• Đi ngoài ra máu tươi hoặc phân đen: Cảnh báo xuất huyết tiêu hóa, polyp hoặc ung thư đại tràng, cần soi để phát hiện sớm tổn thương.
• Đau bụng dai dẳng, nhất là sau ăn: Có thể do viêm đại tràng hoặc co thắt đại tràng, gây khó chịu và ảnh hưởng tiêu hóa.
• Rối loạn tiêu hóa kéo dài trên 2 tuần: Bao gồm táo bón, tiêu chảy, hội chứng ruột kích thích hoặc viêm loét đại tràng.
• Sụt cân, mệt mỏi, thiếu máu: Dấu hiệu cảnh báo polyp lớn hoặc ung thư đại tràng, cần kiểm tra kịp thời.
• Chướng bụng, ợ hơi, đầy hơi liên tục: Có thể liên quan đến tắc nghẽn hoặc viêm mạn tính, ảnh hưởng chức năng đại tràng.

Đại tiện ra máu cần phải đi khám ngay để kiểm tra đại tràng

3. Dấu hiệu nào là bình thường – chưa cần nội soi ngay?

Các triệu chứng tiêu hóa tạm thời như rối loạn tiêu hóa do ăn uống lạ, ngộ độc thực phẩm, đau bụng nhẹ sau ăn no hoặc uống rượu, căng thẳng ngắn hạn, phân thay đổi 1–2 ngày nhưng tự ổn định thường không cần nội soi gấp.

• Rối loạn tiêu hóa thoáng qua: Do thay đổi chế độ ăn hoặc thực phẩm không hợp, triệu chứng thường tự hết trong vài ngày.
• Đau bụng nhẹ sau ăn hoặc căng thẳng: Là phản ứng sinh lý bình thường, không liên quan bệnh lý nghiêm trọng.
• Thay đổi phân tạm thời: Nếu phân chỉ thay đổi 1–2 ngày và tự ổn định sau điều chỉnh ăn uống, đây là hiện tượng bình thường.

4. Khi nào cần nội soi đại tràng gây mê và không gây mê?

Nội soi đại tràng gây mê nên thực hiện khi người bệnh lo sợ, nhạy cảm, đau bụng nhiều, căng thẳng hoặc cần thao tác phức tạp như sinh thiết, cắt polyp. Trong khi nội soi không gây mê phù hợp với người khỏe mạnh, chịu được khó chịu nhẹ và thời gian soi ngắn.

4.1. Nội soi đại tràng không gây mê (truyền thống):

• Đối tượng phù hợp: Người khỏe mạnh, chịu được cảm giác khó chịu nhẹ trong quá trình nội soi.
• Cách thực hiện: Bệnh nhân tỉnh táo hoàn toàn, bác sĩ tiến hành nội soi trực tiếp với thời gian thực hiện khoảng 10–15 phút.
• Ưu điểm: Chi phí thấp, không cần thời gian hồi phục dài, bệnh nhân có thể về ngay sau nội soi.
• Nhược điểm: Có thể cảm thấy khó chịu, buồn nôn hoặc đau nhẹ, đặc biệt với người nhạy cảm; đôi khi cản trở bác sĩ quan sát nếu bệnh nhân co thắt hoặc căng thẳng.
• Nên chọn khi: Khi triệu chứng nhẹ, người bệnh không lo sợ và muốn tiết kiệm chi phí.

4.2. Nội soi đại tràng gây mê (không đau):

• Đối tượng phù hợp: Người lo sợ, nhạy cảm, căng thẳng, có tiền sử huyết áp cao, hoặc cần thao tác phức tạp như sinh thiết, cắt polyp.
• Cách thực hiện: Bệnh nhân được gây mê nhẹ trong 10–15 phút, ngủ trong suốt quá trình nội soi, không cảm thấy đau. Bác sĩ gây mê theo dõi và điều chỉnh thuốc gây mê để đảm bảo an toàn.
• Ưu điểm: Không đau, thoải mái, hồi tỉnh nhanh, bác sĩ có thể quan sát kỹ toàn bộ đại tràng mà không bị cản trở, thích hợp cho các thủ thuật phức tạp.
• Nhược điểm: Chi phí cao hơn nội soi không gây mê.
  Nên chọn khi: Người sợ đau, căng thẳng, hoặc cần thực hiện thủ thuật như sinh thiết, cắt polyp để giúp quá trình nội soi nhẹ nhàng và an toàn hơn.

Nội soi đại tràng gây mê không đau, đảm bảo hình ảnh rõ nét

5. Các yếu tố tác động khiến cần đi khám hoặc nội soi sớm đại tràng

Cần đi khám hoặc nội soi sớm nếu có tiền sử viêm đại tràng, polyp, viêm loét dạ dày tái phát, chế độ ăn ít chất xơ, nhiều thịt đỏ, rượu bia, thuốc lá, căng thẳng, ít vận động, rối loạn đại tiện, dùng thuốc giảm đau hoặc kháng viêm dài ngày hoặc từng mắc viêm ruột/bệnh tự miễn.

• Tiền sử bệnh lý tiêu hóa: Viêm đại tràng, polyp hoặc viêm loét dạ dày tái phát làm niêm mạc ruột yếu, dễ viêm hoặc hình thành polyp mới.
• Chế độ ăn uống không khoa học: Ăn ít chất xơ, nhiều thịt đỏ, sử dụng rượu bia, thuốc lá làm thay đổi môi trường vi sinh đường ruột, tăng nguy cơ viêm và tổn thương đại tràng.
• Yếu tố lối sống: Căng thẳng, ít vận động hoặc rối loạn đại tiện kéo dài khiến nhu động ruột bất thường, tạo điều kiện viêm mạn tính.
• Dùng thuốc kéo dài: Thuốc giảm đau hoặc kháng viêm lâu ngày có thể làm tổn thương niêm mạc đại tràng.
• Bệnh lý nền: Người từng mắc viêm ruột hoặc bệnh tự miễn có nguy cơ cao hình thành viêm mạn tính và polyp.

Ăn uống nhiều dầu mỡ dẫn tới viêm loét đại tràng

6. Bao nhiêu tuổi nên nội soi đại tràng định kỳ?

Người nguy cơ trung bình nên bắt đầu nội soi từ 45 tuổi, người có tiền sử gia đình ung thư đại tràng nên soi sớm từ 35–40 tuổi, hoặc sớm hơn 10 năm so với tuổi người thân phát bệnh, theo chỉ định bác sĩ. Những người từng polyp hoặc viêm đại tràng mạn cần soi sau 1–2 năm điều trị ổn định, mỗi 1–2 năm, còn người có rối loạn tiêu hóa kéo dài nên nội soi ngay khi xuất hiện triệu chứng.

7. Khi nào nên đi khám bác sĩ chuyên khoa ngay?

Người bệnh nên đi khám ngay khi xuất hiện dấu hiệu cảnh báo sớm viêm, polyp hoặc ung thư đại tràng, bao gồm đau bụng dữ dội, nôn ra máu, đi ngoài ra máu đỏ tươi hoặc phân đen, tiêu chảy kéo dài kèm sốt, mất nước, sụt cân nhanh, thiếu máu không rõ nguyên nhân, hoặc dấu hiệu tắc ruột.

• Đau bụng dữ dội, nôn ra máu, đi ngoài ra máu đỏ tươi hoặc phân đen: Có thể là dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa, polyp hoặc ung thư đại tràng.
• Tiêu chảy kéo dài kèm sốt, mất nước: Cho thấy viêm đại tràng nặng hoặc nhiễm trùng đường ruột, cần can thiệp y tế sớm.
• Chán ăn, sụt cân nhanh: Gợi ý tình trạng bệnh lý mạn tính hoặc ác tính đang tiến triển.
• Thiếu máu không rõ nguyên nhân: Có thể liên quan tới chảy máu mạn trong đại tràng.
• Dấu hiệu tắc ruột, nôn dịch mật, đau quặn từng cơn: Cảnh báo tắc nghẽn đại tràng hoặc biến chứng nguy hiểm khác.

Nội soi đại tràng là cách hiệu quả để phát hiện sớm các bất thường đường ruột như polyp, viêm hoặc ung thư. Người có triệu chứng tiêu hóa kéo dài, thay đổi thói quen đại tiện hoặc trên 40 tuổi nên thực hiện định kỳ. Việc nội soi đại tràng sớm giúp ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng và bảo vệ sức khỏe lâu dài.