Viêm trào ngược dạ dày là gì? 3 cách điều trị dứt điềm trào ngược

Chào Hùng, 

Viêm trào ngược dạ dày là tình trạng axit và dịch vị từ dạ dày trào lên thực quản, gây ợ chua, nóng rát, đau vùng ngực và khó chịu ở cổ họng. Nếu không điều trị sớm, có thể dẫn đến viêm loét thực quản, hẹp thực quản, Barrett thực quản và tăng nguy cơ ung thư. Cần điều trị hiệu quả cần kết hợp thuốc theo chỉ định bác sĩ, điều chỉnh chế độ ăn uống – lối sống, các biện pháp hỗ trợ từ thảo dược hoặc can thiệp nội soi – phẫu thuật khi cần.

Viêm trào ngược dạ dày do axit trào ngược lên vùng thực quản

1. Viêm trào ngược dạ dày là gì?

Viêm trào ngược dạ dày là tình trạng dịch axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản, gây viêm, sưng và tổn thương niêm mạc, dẫn đến ợ nóng, đau rát ngực và khó chịu. Đây còn được gọi là bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (GERD). Khi trào ngược diễn ra thường xuyên, axit có thể ăn mòn niêm mạc, gây viêm loét, lan lên họng, thanh quản và phổi nếu không được điều trị kịp thời.

 2. Nguyên nhân gây viêm trào ngược dạ dày

Nguyên nhân viêm trào ngược dạ dày chủ yếu liên quan đến sự suy yếu của cơ vòng thực quản dưới, thói quen sinh hoạt và ăn uống, tình trạng béo phì, mang thai, các bệnh lý về dạ dày – tá tràng hoặc tác dụng phụ của thuốc kéo dài.

Nguyên nhân sinh lý – bệnh lý

• Cơ vòng thực quản dưới yếu: Đây là nguyên nhân chính. Cơ này hoạt động như van một chiều ngăn dịch dạ dày trào lên thực quản. Khi cơ vòng yếu hoặc co thắt không đúng cách, acid dễ trào ngược, gây ợ nóng, rát và viêm niêm mạc.
• Viêm loét dạ dày, nhiễm khuẩn HP: Tăng tiết acid và rối loạn nhu động dạ dày, làm tổn thương thực quản.
• Thoát vị hoành: Làm dạ dày di chuyển lên trên, tạo điều kiện trào ngược acid.
• Béo phì: Áp lực ổ bụng cao đẩy dịch vị lên thực quản, tăng nguy cơ viêm.
• Mang thai: Hormone thay đổi và tử cung mở rộng gây áp lực lên dạ dày, dễ trào ngược.

Nguyên nhân từ thói quen sinh hoạt

• Ăn quá no, ăn khuya, nằm ngay sau ăn: Làm tăng áp lực dạ dày, thúc đẩy trào ngược.
• Dùng đồ cay, chua, rượu bia, cà phê, nước có gas: Kích thích tăng tiết acid và làm niêm mạc dễ tổn thương.
• Hút thuốc lá: Giảm trương lực cơ vòng thực quản, tạo điều kiện cho acid trào ngược.
• Căng thẳng, mất ngủ, làm việc quá sức: Ảnh hưởng thần kinh điều hòa cơ vòng và tiêu hóa.
• Dùng thuốc giảm đau, kháng viêm kéo dài: Gây suy giảm hàng rào bảo vệ niêm mạc và làm cơ vòng yếu.

Do cơ vòng thực quản dưới yếu dẫn tới viêm trào ngược dạ dày

3. Triệu chứng thường gặp của viêm trào ngược dạ dày

Ợ chua, ợ nóng, đau rát vùng ngực hoặc cổ họng, cảm giác vướng hoặc khó nuốt, đầy hơi, buồn nôn, nôn dịch chua, ho khan, khàn tiếng và đau thượng vị, đặc biệt sau bữa ăn hoặc khi nằm là các triệu chứng phổ biến viêm trào ngược dạ dày.

• Ợ chua, ợ nóng: Dịch axit từ dạ dày trào lên thực quản gây cảm giác nóng rát ở ngực, cổ họng. Đây là dấu hiệu điển hình và xuất hiện sau ăn, khi cúi người hoặc nằm.
• Đau rát vùng ngực hoặc cổ họng: Do axit tác động trực tiếp lên niêm mạc thực quản, gây viêm, sưng đỏ.
• Cảm giác vướng, khó nuốt: Niêm mạc thực quản viêm, phù nề, làm thức ăn di chuyển khó khăn, đôi khi có cảm giác nghẹn.
• Đầy hơi, chướng bụng: Trào ngược thường kèm theo rối loạn tiêu hóa, khiến bụng căng, khó chịu sau bữa ăn.
• Buồn nôn, nôn dịch chua: Axit dạ dày trào lên gây cảm giác buồn nôn, nôn ra dịch chua hoặc thức ăn chưa tiêu.
• Ho khan, khàn tiếng, hơi thở hôi: Khi axit trào lên thanh quản hoặc hầu họng, gây kích thích niêm mạc, dẫn đến ho, khàn tiếng và mùi hôi miệng.
• Đau thượng vị: Cảm giác đau ở vùng bụng trên, đặc biệt sau bữa ăn hoặc khi nằm, do dạ dày co bóp và axit tiết ra quá mức.

Triệu chứng điển hình khi bị viêm trào ngược dạ dày

4. Viêm trào ngược dạ dày có nguy hiểm không?

Viêm trào ngược dạ dày không nguy hiểm nếu được phát hiện và điều trị sớm, tuy nhiên nếu không điều trị kịp thời có thể gây viêm thực quản mạn tính, hẹp thực quản, loét, Barrett thực quản hoặc ung thư thực quản.

Các biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị:

• Viêm thực quản mạn tính: Acid trào ngược liên tục làm niêm mạc thực quản sưng đỏ, viêm loét, gây đau rát, khó nuốt kéo dài.
• Hẹp thực quản: Viêm loét lâu ngày hình thành sẹo xơ, làm lòng thực quản hẹp, người bệnh nuốt khó, dễ nghẹn thức ăn.
• Loét và xuất huyết tiêu hóa: Acid ăn mòn sâu gây loét, nếu chảy máu có thể dẫn đến thiếu máu hoặc mất máu cấp tính.
• Barrett thực quản: Niêm mạc thực quản thay đổi tế bào là giai đoạn tiền ung thư, tăng nguy cơ ung thư thực quản.
  Ung thư thực quản: Nếu viêm kéo dài nhiều năm mà không điều trị, nguy cơ ung thư thực quản tăng cao, đe dọa tính mạng.

Xuất huyết dạ dày biến chứng nguy hiểm khi không điều trị trào ngược

5. Cách điều trị viêm trào ngược dạ dày hiệu quả

Điều trị viêm trào ngược dạ dày hiệu quả kết hợp thuốc theo chỉ định bác sĩ, thảo dược hỗ trợ, điều chỉnh lối sống – ăn uống khoa học và phẫu thuật hoặc thủ thuật nội soi khi cần, giúp kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng lâu dài.

Dùng thuốc theo phác đồ

• Thuốc ức chế tiết acid (PPI): Omeprazole, Esomeprazole, Pantoprazole… Giảm mạnh tiết acid, giúp làm lành tổn thương thực quản.
• Thuốc trung hòa acid: Gaviscon, Phosphalugel giúp giảm nhanh triệu chứng ợ nóng, ợ chua.
• Thuốc bảo vệ niêm mạc: Sucralfate, Rebamipide sẽ tạo lớp màng bảo vệ, hạn chế acid ăn mòn thực quản.
• Thuốc diệt vi khuẩn HP: Kết hợp 2–3 kháng sinh và PPI khi xét nghiệm dương tính giúp loại bỏ nguyên nhân viêm loét.
• Thuốc an thần nhẹ hoặc chống trầm cảm: Dùng khi stress kéo dài, hỗ trợ giảm triệu chứng liên quan yếu tố tâm lý.

Điều trị bằng Đông y hỗ trợ

• Uống nước ấm pha mật ong: Mật ong có tác dụng kháng viêm, làm dịu thực quản và trung hòa phần nào acid dạ dày. Pha 1 thìa mật ong nguyên chất với 150–200 ml nước ấm và uống vào buổi sáng hoặc trước khi ngủ giúp giảm ợ nóng, đau rát.
• Sử dụng nha đam: Gel nha đam có khả năng làm dịu tổn thương niêm mạc và hỗ trợ giảm viêm. Có thể xay nhuyễn gel nha đam với mật ong, uống 1–2 lần/ngày. Nên rửa sạch và loại bỏ nhớt, ngâm nước muối loãng trước khi sử dụng.
• Dùng lá tía tô: Ăn sống, nấu nước uống hoặc chế biến trong món ăn giúp làm dịu niêm mạc và tăng cường tiêu hóa.
• Lá mơ lông: Ăn sống, hấp hoặc chế biến cùng trứng chiên giúp trung hòa acid và hỗ trợ tiêu hóa.
• Các loại khác: Có thể bổ sung lá khôi tía, cam thảo, chè dây để bảo vệ niêm mạc dạ dày – thực quản, giảm đau rát và hỗ trợ quá trình phục hồi.

Lưu ý: Những biện pháp này hỗ trợ điều trị, không thay thế thuốc Tây. Nên dùng lâu dài, kết hợp với chế độ ăn uống, lối sống lành mạnh và theo hướng dẫn bác sĩ.

Phẫu thuật (nếu trào ngược nặng)

• Thắt cơ vòng thực quản dưới (Fundoplication): Đây là phương pháp tạo “van một chiều” tại cơ thắt thực quản dưới, giúp ngăn axit dạ dày trào ngược. Thường được chỉ định khi bệnh nhân không đáp ứng với thuốc Tây.
• Nội soi 3D hoặc phẫu thuật robot: Các kỹ thuật hiện đại ít xâm lấn, giúp bác sĩ thực hiện chính xác, giảm đau, rút ngắn thời gian hồi phục và cải thiện hiệu quả lâu dài.

Nội soi kiểm tra và đánh giá tình trạng viêm trào ngược dạ dày

6. Cách xử lý khi bị viêm trào ngược dạ dày tái phát

Khi viêm trào ngược tái phát, cần xử lý ngay bằng việc ngưng thực phẩm kích thích, dùng thuốc theo chỉ định bác sĩ và điều chỉnh lối sống.

• Ngừng thực phẩm gây kích thích: Tránh đồ cay, chua, rượu bia, cà phê để giảm tiết acid và làm dịu niêm mạc.
• Dùng thuốc theo hướng dẫn: Uống thuốc giảm acid, thuốc bảo vệ niêm mạc theo liều bác sĩ kê, không tự ý thay đổi hoặc tăng liều.
• Điều chỉnh bữa ăn: Ăn nhẹ, chia nhỏ các bữa, không ăn sau 20h để giảm áp lực dạ dày.
• Tư thế khi ngủ: Ngủ nghiêng trái hoặc kê cao đầu giường 15–20 cm, giúp hạn chế axit trào ngược.
• Duy trì lối sống lành mạnh: Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng, thức khuya, có thể tập thở sâu, yoga hoặc đi bộ nhẹ nhàng.

7. Cách phòng ngừa viêm trào ngược dạ dày

Để phòng ngừa viêm trào ngược dạ dày, cần xây dựng chế độ ăn uống khoa học, duy trì lối sống lành mạnh, tư thế ngủ hợp lý và khám sức khỏe định kỳ. Đây là biện pháp hiệu quả giúp giảm nguy cơ tái phát và bảo vệ niêm mạc thực quản.

• Chia nhỏ bữa ăn và ăn chậm: Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày, nhai kỹ giúp thức ăn tiêu hóa dễ dàng, giảm áp lực dạ dày và hạn chế trào ngược.
• Hạn chế thực phẩm dầu mỡ và đồ uống kích thích: Tránh đồ chiên rán, nhiều dầu mỡ, sô cô la, cà phê, rượu bia, nước có gas, tỏi, hành, sốt cà chua và trái cây quá chua.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Giảm béo bụng và trọng lượng dư thừa giúp giảm áp lực ổ bụng, hạn chế dịch dạ dày trào ngược.
• Bỏ thuốc lá và mặc quần áo thoải mái: Thuốc lá làm suy yếu cơ thắt thực quản; quần áo bó sát tạo áp lực lên dạ dày.
• Tập thể dục và giảm căng thẳng: Hoạt động thể chất đều đặn và các phương pháp thư giãn như yoga, thiền giúp cải thiện tiêu hóa và kiểm soát triệu chứng trào ngược.
• Điều chỉnh tư thế khi ngủ: Không nằm ngay sau ăn, ngủ nghiêng bên trái và kê cao đầu giường khoảng 15–20 cm để ngăn axit trào ngược vào ban đêm.
• Khám sức khỏe định kỳ: Kiểm tra tiêu hóa 6–12 tháng/lần giúp phát hiện sớm tổn thương thực quản, phòng biến chứng lâu dài.

Hạn chế rượu bia, chất kích thích khi bị trào ngược dạ dày

8. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đi khám ngay khi xuất hiện đau rát ngực, ợ nóng, buồn nôn kéo dài >2 tuần, nôn ra máu, đi ngoài phân đen, sụt cân nhanh, chán ăn, mệt mỏi, hoặc khi triệu chứng không cải thiện dù đã dùng thuốc.

• Đau rát ngực, buồn nôn kéo dài trên 2 tuần: dấu hiệu viêm trào ngược nặng hoặc loét thực quản.
• Nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen: cảnh báo xuất huyết tiêu hóa, cần can thiệp y tế khẩn cấp.
• Sụt cân nhanh, chán ăn, mệt mỏi: có thể do viêm thực quản hoặc rối loạn tiêu hóa kéo dài.
• Điều trị nhiều nhưng không cải thiện: cần nội soi để kiểm tra viêm loét dạ dày – tá tràng, nhiễm khuẩn HP hoặc Barrett thực quản.

Đi tái khám khi có triệu chứng bất thường dạ dày

Viêm trào ngược dạ dày nếu kéo dài có thể gây viêm thực quản, hẹp thực quản, loét hoặc thậm chí tiền ung thư. Hùng cần tuân thủ điều trị theo bác sĩ, duy trì chế độ ăn uống và lối sống hợp lý, kết hợp các biện pháp hỗ trợ tự nhiên sẽ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả, giảm triệu chứng, hạn chế tái phát và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.