Nội soi đại tràng có ảnh hưởng gì không? một số dấu hiệu cần lưu ý

Chào Phương, 

Nội soi đại tràng rất an toàn, hầu như không ảnh hưởng đến sức khỏe nếu được thực hiện tại cơ sở y tế uy tín và do bác sĩ có chuyên môn cao. Tuy nhiên, sau khi nội soi vẫn có thể gặp một số các triệu chứng nhẹ như chướng bụng, buồn nôn hoặc đau râm ran sau nội soi và sẽ nhanh chóng hết sau vài giờ. Trường hợp hiếm gặp có thể xảy ra chảy máu hoặc thủng ruột rất thấp khoảng 0.1%, nhưng thường do bệnh lý nền hoặc thao tác không đúng kỹ thuật. 

Sau nội soi đại tràng có thể xuất hiện một số tác dụng phụ

1. Nội soi đại tràng là gì và có cần thiết không?

Nội soi đại tràng là thủ thuật cần thiết giúp quan sát trực tiếp niêm mạc đại tràng – ruột già bằng ống mềm có camera, giúp phát hiện sớm viêm, polyp, khối u, xuất huyết hoặc ung thư, đồng thời có thể lấy mẫu sinh thiết hoặc cắt polyp ngay trong quá trình soi.

Tầm quan trọng của nội soi đại tràng:

• Phát hiện sớm bệnh lý đại tràng: Nội soi giúp quan sát trực tiếp niêm mạc đại tràng, phát hiện viêm, polyp, khối u, xuất huyết hoặc ung thư ngay khi mới xuất hiện, tăng khả năng điều trị thành công.
• Chẩn đoán chính xác và nhanh chóng: So với xét nghiệm máu hoặc hình ảnh, nội soi cho kết quả trực tiếp, chính xác, giúp bác sĩ xác định tình trạng niêm mạc và mức độ tổn thương.
• Lấy mẫu sinh thiết: Khi phát hiện tổn thương nghi ngờ, bác sĩ có thể lấy mẫu sinh thiết ngay trong quá trình soi để xác định loại tổn thương, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp.
• Phòng ngừa ung thư: Bằng cách cắt polyp trong khi soi, nội soi giúp ngăn ngừa polyp tiến triển thành ung thư, giảm 60–70% nguy cơ ung thư đại tràng nếu thực hiện sớm.

Nội soi đại tràng giúp quan sát rõ các khối u hay bất thường ở niêm mạc

2. Sau khi nội soi đại tràng có ảnh hưởng gì không?

Sau khi nội soi đại tràng, người bệnh có thể bị đầy hơi, chướng bụng, đau bụng nhẹ, buồn nôn, mệt, đau họng hoặc khô miệng, đi ngoài phân lỏng và ra máu nhẹ nếu cắt polyp hoặc sinh thiết, nhưng hầu hết đều tạm thời, tự khỏi và không nguy hiểm.

Tác động thường gặp và có thể tự hết sau 24 giờ:

• Đầy hơi, chướng bụng: Khi nội soi, bác sĩ bơm hơi vào đại tràng để mở rộng lòng ruột, giúp quan sát toàn bộ niêm mạc. Hiện tượng đầy hơi, chướng bụng là phản ứng bình thường và sẽ tự xì ra sau vài giờ.
• Cảm giác đau tức nhẹ vùng bụng: Do đại tràng co bóp khi ống soi đi qua, gây cảm giác đau hoặc tức nhẹ. Đây là hiện tượng tạm thời, không gây hại lâu dài.
• Buồn nôn, mệt nhẹ: Thường xảy ra với những người nội soi gây mê, do tác dụng của thuốc mê. Tình trạng này sẽ giảm nhanh khi thuốc hết tác dụng.
• Đau họng hoặc khô miệng nhẹ: Nếu nội soi gây mê qua miệng, khí oxy được bơm vào giúp thở trong quá trình soi. Có thể khiến họng hơi đau hoặc khô, nhưng sẽ hết sau vài giờ.
• Đi ngoài phân lỏng: Xảy ra nếu người bệnh đã dùng thuốc làm sạch ruột trước nội soi. Đây là phản ứng bình thường và tạm thời, phân sẽ trở lại bình thường sau khi cơ thể hấp thụ nước và chất dinh dưỡng.
• Rấm máu nhẹ 1–2 ngày: Khi cắt polyp hoặc lấy mẫu sinh thiết, niêm mạc đại tràng có thể chảy một chút máu. Đây là hiện tượng bình thường, thường tự hết mà không nguy hiểm.

Có thể thấy đầy hơi, chướng bụng sau khi nội soi đại tràng

3. Các biến chứng hiếm gặp sau nội soi đại tràng

Chảy máu, thủng đại tràng, nhiễm trùng nhẹ và phản ứng thuốc mê là những biến chứng hiếm gặp sau nội soi với tỷ lệ xảy ra rất thấp (<0,1%).

• Chảy máu sau cắt polyp (0,05–0,1%): Thường do niêm mạc bị tổn thương khi cắt polyp. Có thể xử lý bằng dừng thuốc chống đông, nghỉ ngơi và cầm máu tại chỗ.
• Thủng thành đại tràng (<0,05%): Hiếm gặp, thường xảy ra ở người có loét hoặc dính ruột, cần can thiệp y tế ngay.
• Nhiễm trùng nhẹ (<0,02%): Xảy ra nếu vết cắt bị nhiễm khuẩn, thường dùng kháng sinh dự phòng để kiểm soát.
• Phản ứng thuốc mê (<1%): Bao gồm tụt huyết áp hoặc buồn ngủ kéo dài, theo dõi trong phòng hồi tỉnh 30–60 phút, đa phần tự ổn định.

4. Nội soi đại tràng gây mê có nguy hiểm không?

Nội soi đại tràng gây mê về cơ bản là an toàn nếu được thực hiện tại bệnh viện hoặc cơ sở chuyên khoa có bác sĩ gây mê theo dõi trực tiếp. Tuy nhiên, cũng như bất kỳ thủ thuật y khoa nào, nội soi gây mê vẫn tiềm ẩn một số rủi ro nhỏ, đặc biệt ở người có bệnh lý nền như tim mạch, hô hấp hoặc gan thận.

Mức độ an toàn:

• Thuốc gây mê thường dùng là Propofol hoặc Midazolam với liều thấp, thời gian tác dụng ngắn (10–15 phút).
• Người bệnh chỉ ngủ nhẹ, không cảm thấy đau, không nhớ gì trong lúc soi và tỉnh lại nhanh sau khi kết thúc thủ thuật.
• Nếu thực hiện đúng quy trình, nội soi gây mê không ảnh hưởng đến tim mạch, hô hấp hay trí nhớ.

Nguy cơ có thể gặp (rất hiếm):

• Phản ứng với thuốc mê: Buồn nôn, chóng mặt, hạ huyết áp nhẹ.
• Thủng đại tràng hoặc chảy máu: Thường xảy ra khi cắt polyp lớn, nhưng có thể xử lý ngay trong lúc soi.
• Nhiễm trùng nhẹ: Hiếm gặp, thường tự hồi phục.

Lưu ý sau nội soi:

• Nghỉ ngơi tại phòng hồi sức 1–2 giờ cho thuốc mê tan hết.
• Không nên lái xe, làm việc hoặc ra quyết định quan trọng ngay sau soi.
• Có thể ăn nhẹ sau khi tỉnh và không còn buồn nôn.
• Nội soi đại tràng gây mê chống chỉ định với người bị suy tim, COPD nặng, rối loạn hô hấp cấp hoặc phụ nữ mang thai 3 tháng đầu.

Nội soi gây mê an toàn, hạn chế biến chứng nguy hiểm

5. Cách hạn chế ảnh hưởng khi nội soi đại tràng

Để giảm thiểu ảnh hưởng khi nội soi đại tràng, người bệnh nên chuẩn bị đúng quy trình trước khi soi bằng cách làm sạch ruột theo hướng dẫn, nhịn ăn từ 6–8 tiếng và thông báo cho bác sĩ về các loại thuốc đang sử dụng hoặc bệnh lý nền. Sau khi nội soi, cần nghỉ ngơi ít nhất 30–60 phút, ăn uống nhẹ nhàng, tránh thức ăn cay nóng và rượu bia và đi khám ngay khi có triệu chứng bất thường.

Trước khi soi:

• Nhịn ăn 6–8 tiếng trước khi soi, chỉ uống nước lọc trước 2 giờ nội soi để đảm bảo đại tràng trống, giúp bác sĩ quan sát rõ niêm mạc.
• Làm sạch ruột đúng hướng dẫn bằng thuốc được chỉ định, giúp loại bỏ hoàn toàn chất cặn trong đại tràng.
• Ngưng thuốc chống đông hoặc thuốc đặc trị (nếu có) theo chỉ định của bác sĩ để tránh chảy máu trong khi soi.
• Thông báo tình trạng sức khỏe (tim mạch, tiểu đường, huyết áp cao…) và thuốc đang dùng để bác sĩ điều chỉnh phù hợp.

Sau khi soi:

• Nghỉ ngơi 30–60 phút tại cơ sở y tế, nhất là khi có gây mê, để theo dõi huyết áp và phản ứng thuốc.
• Ăn nhẹ và dễ tiêu, như cháo, súp hoặc khoai nghiền; uống nhiều nước để bù lượng dịch đã mất.
• Tránh hoạt động mạnh, tắm nước lạnh hoặc lái xe trong 24 giờ đầu để cơ thể ổn định.
• Cần kiêng rượu bia, đồ cay nóng ít nhất 2 ngày để tránh kích ứng vết thương.
• Theo dõi cơ thể kỹ: nếu xuất hiện đau bụng dữ dội, sốt, hoặc đi ngoài ra máu nhiều, phải đến bệnh viện ngay để được xử lý kịp thời.

Không nên ăn uống trước khi nội soi đại tràng trước 2-4 giờ

6. Bao lâu nên nội soi đại tràng một lần?

Bạn nên nội soi đại tràng định kỳ 3–5 năm/lần nếu khỏe mạnh và không có triệu chứng. Với người có yếu tố nguy cơ cao như từng bị polyp, viêm đại tràng mạn hoặc có người thân mắc ung thư đại tràng, thời gian giữa các lần soi cần rút ngắn còn 1–2 năm để theo dõi sát và phòng ngừa tái phát.

7. Khoảng cách giữa 2 lần nội soi đại tràng bao lâu là hợp lý?

Khoảng cách giữa hai lần nội soi đại tràng với người bình thường có thể kéo dài từ 5 đến 10 năm, trong khi những người có bất thường ở lần nội soi trước hoặc có nguy cơ cao cần thực hiện thường xuyên 1-2 năm/lần. Bác sĩ sẽ dựa vào tình trạng sức khỏe, tiền sử bệnh lý và yếu tố nguy cơ cá nhân để chỉ định thực hiện.

• Người bình thường: Nội soi định kỳ 5–10 năm/lần để tầm soát ung thư đại trực tràng.
• Người có polyp nhỏ, lành tính: Nên nội soi lại sau 3–5 năm để kiểm tra tái phát.
• Người có nhiều polyp, polyp lớn hoặc loạn sản cao: Cần nội soi sớm, chỉ sau 6 tháng – 1 năm.
• Người đã phẫu thuật cắt polyp: Nội soi kiểm tra lại sau 1 năm.
• Người có tiền sử gia đình ung thư đại tràng: Nên bắt đầu nội soi sớm hơn (từ 35–40 tuổi) và lặp lại mỗi 3–5 năm/lần.
• Người bị viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn: Cần nội soi định kỳ 1–2 năm/lần tùy mức độ viêm và chỉ định cụ thể.
• Người sau phẫu thuật ung thư đại tràng: Theo dõi nội soi tại các mốc 1 năm, 3 năm và 5 năm sau điều trị.

Cần đi khám định kỳ nội soi để kiểm tra sức khỏe

8. Khi nào nên đi nội soi đại tràng sớm hơn dự kiến?

Bạn nên đi nội soi đại tràng sớm hơn dự kiến nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường ở đường tiêu hóa như đau bụng kéo dài, rối loạn tiêu hóa, đi ngoài ra máu, sụt cân hoặc mệt mỏi không rõ nguyên nhân.

Các trường hợp cần nội soi sớm gồm:

• Đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy kéo dài trên 2 tuần, không đáp ứng với điều trị thông thường.
• Đi ngoài ra máu hoặc phân đen, nghi ngờ chảy máu tiêu hóa thấp.
• Sụt cân, chán ăn, mệt mỏi dù không thay đổi chế độ ăn uống.
• Thiếu máu kéo dài không rõ nguyên nhân, đặc biệt là thiếu máu thiếu sắt.
• Có tiền sử polyp hoặc viêm đại tràng mạn tính, vì dễ tái phát hoặc tiến triển thành ung thư.

Đại tiện ra máu cần phải đi khám ngay để kiểm tra

9. Một số thông tin hữu ích sau khi nội soi đại tràng

Sau nội soi đại tràng, người bệnh cần chú ý nghỉ ngơi, uống đủ nước và ăn uống nhẹ để giúp cơ thể nhanh hồi phục. 

• Nghỉ ngơi: Nằm nghỉ tại chỗ cho đến khi hết cảm giác mệt, buồn nôn hoặc khó chịu ở bụng, đặc biệt nếu có sử dụng thuốc gây mê.
• Uống đủ nước: Uống nhiều nước lọc hoặc nước ấm để bù dịch và hỗ trợ hoạt động tiêu hóa.
• Ăn uống nhẹ nhàng: Sau khoảng 1–2 giờ, nên ăn cháo loãng, súp hoặc khoai nghiền. Tránh ăn đồ chiên rán, cay nóng hoặc quá nhiều chất béo trong 24 giờ đầu.
• Tránh thực phẩm kích thích: Hạn chế rượu bia, cà phê, nước ngọt có gas và các món chế biến sẵn để tránh kích ứng niêm mạc ruột.
• Chia nhỏ bữa ăn: Ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày, giúp hệ tiêu hóa làm việc nhẹ nhàng hơn.
• Theo dõi sức khỏe: Nếu bác sĩ có cắt polyp hoặc sinh thiết, cần tái khám theo lịch hẹn (thường sau 7–10 ngày). Đồng thời, theo dõi kỹ các dấu hiệu bất thường như đau bụng, sốt hoặc chảy máu kéo dài.

Nội soi đại tràng nhìn chung an toàn và không gây ảnh hưởng nghiêm trọng nếu thực hiện tại cơ sở uy tín. Các triệu chứng nhẹ như đầy hơi hay đau tức bụng chỉ thoáng qua và tự hết sau vài giờ. Phương nên nội soi định kỳ để phát hiện sớm polyp, viêm hoặc ung thư đại tràng, giúp điều trị kịp thời và bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa lâu dài.